Phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN)

Ngày 12/6/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 133/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN). Đây là lần đầu tiên, một văn bản pháp quy của ngành KH&CN quy định rõ ràng, đầy đủ và tách bạch hai việc "phân quyền" và "phân cấp", đặt nền móng cho việc chuyển giao thẩm quyền hiệu quả giữa Trung ương và địa phương. Nghị định mang tính thể chế hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong cải cách quản lý nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực đang được xác định là "quốc sách hàng đầu" – khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo nội dung Nghị định, tổng số nhiệm vụ được phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực KH&CN là 78. Trong đó, 16 nhiệm vụ được phân quyền – tức là địa phương được trao toàn quyền quyết định và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện; 62 nhiệm vụ được phân cấp – địa phương được giao thực hiện nhưng vẫn trong khuôn khổ giám sát, chỉ đạo từ Bộ KH&CN. Những nhiệm vụ phân quyền chủ yếu liên quan đến: cấp phép sử dụng thiết bị bức xạ (PET/CT), bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật, phê duyệt thiết kế dự án công nghệ thông tin nhóm A do địa phương quản lý…

Ngoài ra, 106 nhiệm vụ còn lại không được phân quyền hoặc phân cấp. Những nhiệm vụ này phần lớn thuộc nhóm vĩ mô – như xây dựng chiến lược, quy hoạch, chính sách phát triển ngành, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hoặc thuộc nhóm vi mô nhưng có phạm vi quốc gia, liên quan đến điều ước quốc tế, quốc phòng, an ninh… Đây là các lĩnh vực cần đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và có sự kiểm soát chặt chẽ từ Trung ương như: sở hữu trí tuệ, kiểm định, thử nghiệm, quản lý tổ chức KH&CN, thẩm định hồ sơ chuyển giao công nghệ, tiêu chuẩn đo lường chất lượng.

Nghị định 133 được kỳ vọng sẽ tạo đột phá trong cách thức quản lý KH&CN ở cấp địa phương. Trong bối cảnh KH&CN mang tính sáng tạo, đổi mới, linh hoạt thì việc duy trì mô hình quản lý tập trung, hành chính – mệnh lệnh sẽ kìm hãm sức bật. Nhiều chuyên gia cho rằng, quản lý KH&CN cần đặt trọng tâm vào kết quả đầu ra, tôn trọng sự độc đáo, sáng tạo và cá nhân hóa trong nghiên cứu, thay vì bó buộc trong quy trình thủ tục.

Thực tế, KH&CN là lĩnh vực mang tính đặc thù, khác biệt so với các ngành quản lý khác. Đó là lĩnh vực luôn đổi mới, luôn tiến lên phía trước. Chính vì vậy, nếu không có cơ chế quản lý linh hoạt, thích ứng, đặc biệt ở cấp thực thi thì rất khó để theo kịp tốc độ phát triển. Đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với động lực là chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, công nghệ cao thì vai trò của các địa phương cần được phát huy hơn nữa, từ chỗ thực hiện đến chỗ dẫn dắt.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã đặt ra tầm nhìn chiến lược, trong đó khẳng định KH&CN là đột phá chiến lược, là quốc sách hàng đầu. Điều này chỉ có thể thực hiện hiệu quả khi có một mô hình quản trị linh hoạt, trao quyền gắn với trách nhiệm, khuyến khích các địa phương và đơn vị cơ sở chủ động tham gia vào quá trình đổi mới.

Nghị định 133 là một bước khởi đầu, thể hiện tinh thần đổi mới trong tư duy quản lý nhà nước đối với lĩnh vực KH&CN. Từ nền tảng này, ngành KH&CN có thể kỳ vọng bước vào giai đoạn phát triển mới – năng động hơn, hiệu quả hơn và gắn với nhu cầu thực tiễn của từng vùng, từng địa phương./.